Түйетөбедегі тағзым
Саяси қуғын-сүргін құрбандарын еске алу күнін ақтөбеліктер жыл сайын Түйетөбе сайында атап өтеді. Ақтөбе қаласының шығыс жағында орналасқан бұл қасіретті сайда қуғын-сүргін жылдары ату жазасына кесілгендер жерленген. Елбасының Жарлығымен 1997 жылдан бері аталып өтетін бұл атаулы күні, міне, алтыншы жыл қатарынан ақтөбеліктер Түйетөбеге ағылады.
1997 жылы 31 мамыр күні осы жерде алғаш рет қаралы митинг өткізіліп, кейін ескерткіш белгі орнатылған болатын.
Тарихи деректер бойынша, 1920-40 жылдар аралығында Ақтөбе облысы бойынша 7 мыңдай адам айдалып, оның1500-і ату жазасына кесілген екен. Олардың ішінде көзі ашық, көкірегі ояу халық қалаулылары мен ұлт жанашырларының, сонымен бірге сол жылдары қазақ даласына жер аударылып келген өзге ұлт өкілдерінің де бары анық. Деректер бойынша, сол нәубет жылдары облысқа 3 мың орыс, 5 мың украин, 6 мың шешен, 400 еврей, 1000 поляк, 1,5 мың неміс, 700 болгар жер аударылған. Қызыл империяның қаны тамған қылышынан құтыла алмаған ұлты бөлек, қасіреті бір талай жазықсыздың жан тапсырған ортақ мәйіті Кеңес өкіметі кезінде құпия сақталып келді. Ата-анасынан, ата-әжесінен айырылған ұрпақтың жалғыз жұбанышы жер-жердегі осындай ескерткіштер екені рас. «Халық жауының ұрпағы» деген қара таңбадан әрең арылған олар жыл сайын Түйетөбеге барып тағзым етіп, Құран оқиды.
— Мен алғаш Түйетөбе туралы 1997 жылы атамнан естідім. «...Әкеміз Мүсірдің сүйегі табылыпты. Ақтөбеден 20 шақырым жердегі Түйетөбе сайында атылған екен. Онда қуғын-сүргін құрбандарына арналған ескерткіш орнатылған. Енді атаң сол жерге барып, Құран бағыштап келмекші», – деді ол. Көп ұзамай атам Хамит 60 жылдан кейін анасы Ақжібектің қабірінің басынан, туған жерінен бір уыс топырақ апарып салып, жеті нан таратып, Құран оқытып, әке алдындағы перзенттік парызын орындап келді. Содан бері біздің әулет үшін Түйетөбеге барып, атаға Құран бағыштау дәстүрлі үрдіске айналды. Осынау алапат зұлмат қармағына 1937 жылдың қазан айында Ойыл ауданының сол кездегі №22 Тамдыкөл ауыл кеңесі (Қарасу елді мекені) де іліккен.
«...Әлі есімде. Таңға жақын үш адам үйге баса-көктеп кіріп, үйдің ішін тінтіп ақтарды. Ол кезде не болатын еді, ауырып жатқан апамның білезік, сырғасынан басқа пайдаға асатын ештеңе таба алмады. Әкемді алып бара жатқанда шешеме еріп, мен де сыртқа шықтым... Сол кеткеннен әкем оралған жоқ», — деп еске алады атам қасіретке толы кездерді. 1997 жылға дейін атам әкесінің сүйегінің қайда қалғанын біле алмады. Тек 1997 жылы ҚР Ұлттық қауіпсіздік комитетінің Ақтөбе облысы бойынша басқармасының құжаттарына сай, әкесінің 1937 жылдың 10 қарашасында Ішкі істер халық комиссариаты үштігінің қаулысымен тұтқынға алынып, ату жазасына кесілгенін, үкімнің сол күні Ақтөбеден 20 шақырым жердегі Түйетөбеде орындалғанын және де 1993 жылғы 14 сәуірдегі Қазақстан Республикасының №2144 «Жаппай қуғын-сүргін құрбандарын ақтау» Заңына сәйкес, толықтай ақталғанын білді. Содан бері жыл сайын Түйетөбеге барып тағзым етеміз, — дейді ақтөбелік Гүлбану Мүсірова.
Саяси қуғын-сүргін құрбандарына арналып қойылған белгілер облыста Қандыағаш қаласы мен Ойыл ауданында да бар.
