«Алаш айнасы» газеті ел ішінде жиі айтылып, жиі жазылса да, көп адам мән-мағынасын біле бермейтін кейбір сөздерге талдау жасайтын болады. «Анығы – осы» айдары арқылы газетіміздің әр санында мән-мағынасы беймәлім сөздердің түбірі неден шыққаны, халық арасында тез тарап кетуіне не себеп деген сұрақтарға жауап іздемек. Мәселен, қазіргі уақытта қазақ тілінде кірме (парсы және араб тілінен енген) сөздерді айтпағанда, арамызда қазақтың кейбір сөздерінің мағынасын түсіне бермейтін қандастарымыз баршылық. Сондықтан біз бүгінгі санда қазақтың салт-дәстүрі, ырым-тыйымдарының бірқатарын тізбектеп шықпақпыз.

Қонаққа қатысты ырым-тыйым­дар мыналар:

• Үйге кіріп келе жатқан қонақ абай­­­сыз­да сүрініп кетсе, үй иесі мар­қайған түрмен төрінен сыйлы орын ұсынады. Мұның  түп төркіні «үйге күтпеген жерден байлық келеді, бақ дариды» деген ырымды білдіреді.

• Қонақ болып барған үйінде қызды төрге отырғызады. Себебі «қызда қы­рық шырақты бақыт бар» деп білетін халқымыз «сол бақыттың жұғыны қыз отырған төрде қалады» деп ырым­дайды. «Қызда қырық періште бар» деген наныммен де қызды төрге шыға­рады. Өйткені сол періштелер қонақ күтуші үйге қонады. Сондай-ақ «қызда оттай ыстық мейір бар, қыз қонақ боп барған үйінде төрде отырса, бойындағы мейірі сол отбасына сіңеді» деген ырымды кез келген қазақтың біле жүгені жөн.

• «Қызда қырық қырсық та бар» де­ген халық сөзін естіп пе едіңіз? Енде­ше, қыз қонаққа барған үйінде бойын­дағы қырсық сол үйде қалады-мыс. «Қызда мұздай суық ызғар да бар». Яғни қыз қонаққа барғанда сол шаңырақты есік жағынан орын алса, сол үйді ызғар шалады екен. «Қызда қырық сайтан да бар» деген ырыммен қонақ күтуші үй иелері қызды есік жаққа отырғызбайды. Әйтпесе, сай­тандар сол үйде қалатын көрінеді.

• Жолаушылап келе жатқан адам бір үйге сусын ішуге түсетін болса, сол үйдің есігіне тура беттеп келіп, аттан түспейді. Үй иесі сыртқа шыққанда, амандық-саулық сұрасқан соң, атының оң жағынан түседі және үйді айналмайды. Өйткені жау адамдар бөгде үйдің жай-күйіне қарамайды, баса-көктеп кіреді және өлімнің суық хабарын естірткелі келген адам да күй таңдамастан бірден үйге кіреді. Сол себепті бұл «жолаушының жүрісі жаман ырымға ұқсамасын» деген мағынаны білдіреді. Дос-жаран, ағайын-туыстар да оң тілеумен үйдің оң жағынан келіп, үйге оң аяқпен кіреді.

• Қыдырып, қонаққа келген жас баланы үйден құр қол қайтармайды. Бұл – «сәбидің меселі қайтпасын, көңілі қалмасын, жүрегі суымасын, келер бақытының беті қайтпасын, үйде оттай ыстық ықыласы қалсын» деген ырымнан туған ежелгі салт. Егер сәби үй иелерінен суық рай көріп, кейіген кейіппен қайтса, «бұл шаңы­рақтан – бақ, төрден – бақыт, дәннен ырыс кетеді» деп ырымдалады.

Үйде отырған қонақты саусақпен санамайды. Малды, қолға түскен тұтқындарды ғана саусақты шошай­тып санайды.

Жалғасы келесі санда

Құрметті оқырман!

Газетіміздің алдағы сандарында да қазақтың әдет-ғұрып ишараларын бөлім бөлімімен назарларыңызға ұсынатын боламыз.

Жарияланған сөздерге қатысты айтар ой, қосар пікірлеріңіз бен ұсыныстарыңыз болса, хабарласа жүріңіздер!

Байланыс телефоны: 8 /727/ 3 888 062