«Алаш айнасы» газеті ел ішінде жиі айтылып, жиі жазылса да, көп адам мән-мағынасын біле бермейтін кейбір сөздерге талдау жасайтын болады. «Анығы – осы» айдары арқылы газетіміздің әр санында мән-мағынасы беймәлім сөздердің түбірі неден шыққаны, халық арасында тез тарап кетуіне не себеп деген сұрақтарға жауап іздемек. Мәселен, қазіргі уақытта қазақ тілінде кірме (парсы және араб тілінен енген) сөздерді айтпағанда, арамызда қазақтың кейбір сөздерінің мағынасын түсіне бермейтін қандастарымыз баршылық. Сондықтан біз бүгінгі санда қазақтың салт-дәстүрі, ырым-тыйымдарының бірқатарын тізбектеп шықпақпыз.

• Күн күркіреп, нөсер жауын жауып, найзағай жарқылдаса – үйдің іргесі от­пен аласталады. Адамдар «бисмилла, бис­мил­ла!» деп, иман келтіреді. Қазақ ұғы­мын­да найзағай – Алланың жын-шай­танға атқан оғы. Үй іргесін отпен алас­тау­дың мәні – Құдай тағала далада­ғы жын- шайтанды атқылағанда, олар қашып келіп үйдің іргесіне тығылмасын дегені. Сондықтан оларды отпен қоркы­тып қуу керек. Іргені отпен аластамаса үйге жасын түсуі ықтимал. Адамдардың сәл пәледен шошып, зәре-құттары қал­майды.

• Жайшылықта мініс атының жал-құйрығы күзелмейді. Себебі ат иесі өлсе – оның мініс аты тұлданып, жал-құйры­ғы күзеледі, қаралы күйге келтіріледі. Сондықтан жайшылықтағы мініс ат сондай күйде көрінбесін дегені.

• Ауылдан атқа мініп аттанғанда ар­ты­нан ит ере шықса, қуалап зорлықпен кері қайтармайды. Өйткені ит иесіне опадар. Мүмкін, жолы болар деп, жақ­сылыққа жориды.

• Қазақ қыз баланы қорламайды. «Қыздың қабағында құт бар. Қыз қаба­ғы күрен тартса – ел жұтқа шалдығады. Қыздың қабағы күлімдесе – құт қонады. Қызды жылатқанның қырсығы қырық есекке жүк болады» – деп ырымдап, қыз баланы адамның бақытына балайды.

• Адамның алақаны қышыса – ақша ұстайды, табаны қышыса – жол жүреді.

• Адам түшкірсе, «жәрікімалла» дейді.

• Мойын құяңның салдарынан қары­сып қалғанда, кербез кісінің сыртынан сәлем жасаса, жазылады.

• Қолынан іс келмейтін адам бір ша­руа жасаса, жерден шөп алып сындыра­ды.

• Тамақ ішіп отырған адамның ыды­сына шыбын, көбелек т.б. жәндік түсіп кетсе, оның несібесі көп болады.

• Жаяу аттылы немесе көлікпен келе жатқан адам жығылатын болса, тұрған­нан кейін оны сол жерде «ұшық-ұшық» деп ұшықтайды.

• Адам құлағы шуылдағанда жанын­дағы кісі қай құлағы екенін дәл тапса, оны біреудің мақтағаны, ал таба алмаса, жамандағаны болып шығады.

• Бетті басуға болмайды. Қайғы-қа­сі­реттен қажыған адам ғана бетін баса­ды.

• Қолды тарақтауға, артқа қусырып жүруге болмайды. Бұл – қолы байланған тұтқынды еске салатын жаман ырым.

• Тізені құшақтамайды. Бұл –«Ұрпақ­сыз қалдым», «қу тіземнен басқа құ­шақ­тар қалмады» деген жаман ырымды білдіреді.

• Жуған қолды сілкісе, ырыс несібе кетеді.

• Адамға қарап қолды шошайту әдеп­сіздік болып саналады.

• Саусақты,  қолды, орынсыз ауызға салуға болмайды, бұл да – әдепсіздік белгісі.

• Екі қолды төбеге қойып отыруға болмайды. Басына қайғы-қасірет түскен адам ғана төбесіне қолын қойып отыра­ды.

• Мықыныңды таянба. Бұл қай­ғы-қасірет шақырады деген жаман ырым­ды білдіреді.

• Есікті керме. Үйге ешкім кірме­сін деген белгісі.

Құрметті оқырман!

Газетіміздің алдағы сандарында да қазақтың әдет-ғұрып ишараларын бөлім бөлімімен назарларыңызға ұсынатын боламыз.

Жарияланған сөздерге қатысты айтар ой, қосар пікірлеріңіз бен ұсыныстарыңыз болса, хабарласа жүріңіздер!

Байланыс телефоны: 8 /727/ 3 888 062