Айрықша қасиет дарыған әулие
Дария бойында дүйім елдің есінде әлі күнге дейін сақталып қалған атақты адамдар аз болған жоқ. Олардың арасында ерекше қасиетімен елге танылған кісілер де бар еді. Осындай жаратылысы бөлек жандар Сыр өңірінің Жаңақорған ауданы аумағында жетерлік. Жергілікті жұрт Айқожа ишанның есімін бүгінгі күнге дейін құрметпен атап келеді. Өткеннің бағасын білетін бұқара атақты жанның кесенесін көздің қарашығындай сақтауға көңіл бөліп отыр. Қуанарлығы, көненің көзіндей кесененің жақсы сақталғаны – көңілге медеу.
Балалық шақта Айқожа ишан жайында көп естіп өстік. Кесене біздің ауылдан онша қашық емес еді. Дария үстінен салынатын көпір маңына орын тепкен кесене алыстан көзге көрініп тұрады. Бәлкім, балалығымыз шығар, үлкендердің айтқанына онша құлақ түре бермейтін едік. Шындығында, өткеннің бағасын енді-енді біліп жатқан жайымыз бар. Құймақұлақ қариялар талай сырды тарқатқан. Көбісі жадымызда сол күйінше жатталып қалыпты. Қазір бұрынғыны бағалай алатын заманға жеттік. Сол бір жылдарда дін жайында ашыла әңгіме айту тек қадірменді қарттардың ғана қолынан келер еді.
Айқожа ишанның елдің есінде сақталып келе жатқанына екі ғасырдан астам уақыт өтті. Жалпы,
азан шақырып қойған есіміне тіркес болған ишан сөзі кез келгеннің маңдайына жазыла бермейді. Ол кісінің талайды таңғалдырған ерекше істері осындай құрметке лайық етті.
ХІХ ғасырда шыққан кітаптарда Айқожа ишанның есімі кездеседі. Ізгі істері жұртқа жақсылық шарапатын тигізген. Көне Ақмешіт пен Түркістан арасында жатқан қалың қауым ол кісіні құрмет тұтқан. Айқожа бабамыз көріпкелдік қасиетімен көптің көзіне түскен. Бұл жайында айтылған аңыздар баршылық. Ол кісінің Ауғанстанда білім алып жатқан кезі болса керек-ті. Оған тәлім берген ұстазы, белгілі ғұлама Ислам Шайх шәкіртінің бойындағы қасиеттерді сынап көрмекші болады. Осылайша арнайы шақыру жібереді. Сонымен қатар өзге шәкірттерін қоса шақырады. Басқа жұрт табалдырықтан кідірмей өтіп жатады. Ал Айқожа ишан кілт тоқтап қалады. Ұстазы оның сырын сұрайды. Сонда Айқожа бабамыз кідірместен: «Табалдырық астында қасиетті зат жатыр екен. Соны аттап өте алмадым», – дейді. Бұл сынақтан мүдірмей өткен шәкіртіне ұстазы риза болады. Себебі табалдырық астында Құран Кәрім жасырылғанға ұқсайды.
Айқожа бабамыз асқан білімді адамның бірі болған көрінеді. Алдымен Бұқарада білім алады. Сосын ауған жеріне аттанады. Ілім-білімге шөлін қандырған ишан қайтадан туған жерге оралады. Жаңақорған маңайында қалың елге уәлі сөзімен әйгілі болады.
Қолдағы дереккөздеріне сүйенсек, Айқожа Темірұлы 1773 жылы Жаңақорған ауданында дүниеге келген. Осы аумақта 84 жасқа келгенде өмірден өткен екен. Дегенмен ол кейбір кітаптарда басқаша көрсетілген. Мәселен, еліміздің Ұлттық энциклопедиясы мен «Сыр елі» энциклопедиясында 1778-1858 жылдар аралығында өмір сүрген делінген. Сол аумақтағы Ақтас әулие қорымында бақилық мекенін тапқан. Арада жиырма жылдай өткенде оған кесене салынады. Бұл іске үлкен баласы Ибадулла басшылық жасайды.
Айқожа атамыз үбірлі-шүбірлі болған екен. Өз кіндігінен 18 бала өрбіткен. «Қазір сол балаларынан 500-ге жуық отбасы түтін түтетіп отыр» дейді көнекөздер. Ишан қалың елге: «Қандай адам болса да, жамандық ойлаудан аулақ болыңдар. Қолыңнан келсе, жақсылық жасауға көңіл бөл. Осының арқасында өсесің, өнесің, көгересің» деген екен.
Атақты ғұлама шәкірт тәрбиелеген. Үнемі өз ізбасарларымен кеңес құрып отырады екен. Осындай сәттердің бірінде шәкіртінің бірі ишаннан: «Өмірде қандай арманыңызды орындай алмадыңыз?» – деп сұрайды. Сонда ғұлама: «Менің жас кезімде ақындығым бар еді. Балуандық қырыммен де танылдым. Шабандоздықтан кенде емес едім. Осыны елге көрсете алмадым. Дегенмен оған еш өкінбеймін. Мұқым мұсылманға ислам дінінің шапағатын шашуға көп еңбек атқардым», – деп жауап қайырған екен.
Сыр жерінде жатқан әулие адамдар жайында аңыздар көп-ақ. Өнегесі мол әпсаналар кейінгі ұрпақты әрдайым жақсы нәрселерге баулиды. Өткен заманның тарихы бізге осындай ұлағат сыйлап келеді.
