Мейрам ҚАБДРАХМАНҰЛЫ, сарапшы-маман:

– Кезінде кеңестік жүйеде шенеуніктер бір ғана баласы үшін емес, жиған-терген байлығы үшін де жауап берді. Мысалы, ол кездері бір басылым бетінде қандай да бір шенеуніктің «мы­нанша жиғаны бар екен» деген ақпарат жарияланса, оны дереу мем­лекеттік тексеруге алатын. Бұл қаржыны ол қайдан алды, мем­лекеттің қазынасын жымқырған жоқ па, осының барлығы қатаң електен өткізілетін-ді. Сондай-ақ ол тұстары баласы үшін әкесінің жүзі қызарған, әкесі қызметтен шеттетілген, заң алдында ата-анасы жауап берген жайттар да кездесті. Қазір де біз үшін толық сондай әдіс-тәсілге көшудің, әрине, аса қажеті бола қоймас. Дегенмен өркениетті қоғамға ұмтылған мемлекет ретінде шенеу­ніктерге белгілі бір жауапкершілік жүктелгені жөн. Олай етпесек, расымен де, ата-анасының лауазымын пайдаланып, шенеу­­нік­тер­дің балаларының кеудемсоқтанып жүргені бар­шылық. Ендеше, бұған бір мемлекеттік қадағалау қажет. Тоқтам мен тыйымнан сана­лы тәрбиенің бастау алатынын ескерсек, мұндай тыйымның артықтығы болмайды.

Марғұлан ШЫНЫБЕКОВ, заңгер:

– Негізі, 18 жасқа толған әр азамат өз ісіне өзі жауап беруі керек. Мысалы, кәмелеттік жасқа толған қандай да бір азамат қыл­мыс жасады делік, ол әкесінің болмаса туысының қызметіне кері ық­палын тигізбеуі тиіс. Біздің еліміздің заңы бойынша мұндай жағ­дайда сол қылмысқа жол берген азаматтың өзі әкімшілік жауапкершілікке тартылуы қажет. Бұл сауалды сіздер алты адамды бірдей қағып, жол апатына жол берген шенеуніктің баласына қатысты қойып отырған боларсыздар деп ойлаймын. Осы бір жол апатына себепкер болған жігіттің әкесі ЕХРО-2017 ұлттық ком­па­ниясының құрылыс жүргізу департаментінің директоры екені мәлім болды. Ескерсек, жігіттің жасы 24 жастан асқан. Ендеше, кәмелет жасынан асып кеткен азамат өзінің қолымен істегенін мойы­нымен көтеруі керек емес пе? Бұл жерде баласы үшін әкесін айыптап, оны қызметінен босату әрекетіне барудың қажеті жоқ. Себебі біздің елде заң бойынша кәмелеттік жасқа толған баласының жасаған қылмысын ата-анасына кінә етіп тақпайды. Ол азаматтың жас мөлшерін ескерсек, ол өз ісіне заң алдында өзі жауап беруі тиіс.

Аймара ТІЛЕУКИНА, әлеуметтанушы:

– Шенеуніктердің азаматтық парызы халық үшін қызмет ету екенін ескер­сек, сол шенді-шенеуніктердің ел алдындағы жауапкершілігін арттыру үшін мұндай шара бізге керек. Баласының істеген әрекеті әкелерінің қызметіне әсер етпесін десе, ол шенеуніктің баласы еліміздің заңына бағынуы тиіс. Мәсе­лен, жүргізуші куәлігі жоқ болса да көлік тізгінін ұстайтындар да сол шенеу­нік­тердің балалары, әкесінің мансабына сеніп әртүрлі шектен тыс әрекеттерге баратындардың да бір парасы сол шенеунік мырзалардың бала­лары. Мен бір мысал айтайын, Швеция заңдарында шенеуніктердің өздеріне арналған белгілі бір пункттер бар. Егер қылмыс жасаушы немесе қылмысты ұйым­дас­ты­рушы белгілі бір лауазымды қызметтегі тұлғаның баласы тіпті туысы болса, оған тағылар айып та бөлек. Ол елде баласымен қоса әкесі де жауапқа тар­тылады, баласы қылмыс жасағаны үшін әкесі қызметінен алы­нады, шенінен айырылады. Сондықтан бізде де мұндай бір шаралар болуы қажет. Олай ет­песек, біздің шенеуніктердің балалары қоғамның, әлеуметтің алдындағы жауап­кершіліктерін тасада қалдырып жататыны жасырын емес.