Биылғы жыл ел спортының тарихында алтын қаріптермен жазуға тұрарлық жылдардың бірі болды. Халықаралық аренадағы жетістікте­ріміз аз емес. Солардың ең бастысы, қазақ жерінде тұңғыш рет Ақ Азиада додасы өтті. Тәуелсіздігіміздің 20 жылдығы қарсаңында өткен қысқы Азия ойындарын тағы бір мәрте көз алдымыздан жүгіртіп өтсек.

Бұрынғы одақтастар бізге қарап бой түзей бастады

Алдымен алты жылға кейін шегініс жасайық. Азия олимпиадалық кеңесінің мүшелері қысқы Азия ойындары жағра­фия­сын кеңейтуді қолдап, қазақ еліне се­нім артты. Сөйтіп, 2006 жылдың 5 қаңта­рында, Кувейтте өткен алқалы жиында VII Ақ Азиада додасы Алматы қаласына сеніп тапсырылды. 2007 жылы қазан айының аяғында Азия ойындары бағдарламасын­дағы біраз додалар Астана қаласында өтетін болып шешілді. Бұл күн сайын көрке­йіп келе жатқан Астанамыздың беделін өсіру мақсатында қабылданған шешім еді. Осылайша, Сарыарқаның төсінде сәулетті қаламыздың бой көтеріп келе жатқандығын барша әлемге паш ету мүмкіндігіне ие болдық.

Әлбетте, әу баста біраз қобалжыға­нымыз рас. Өйткені осындай ірі спорттық шараны Орталық Азия мен ТМД елдері арасында бірінші болып біз өткіздік. Осы жағынан алғанда бұрынғы одақтаста­рымыздың алды болдық. Тіпті мұсылман елдерінің арасында да Ақ Азиаданы өз жерінде алғаш өткізген ел біз екенбіз. Бұл біздің іргеміздің берік қаланғанын, эконо­микамыздың қарыштап, әлеуметтік жағда­йы­мыздың алға басқандығын білдіреді. ТМД-нің кейбір елдері бізге қарап бой түзейтін жағдайға жетті. Содан соң олар да қарекет жасауға көшіп, Украина Польша­мен бірігіп, футболдан 2012 жылғы Еуропа чемпионатын қабылдайтын болды. Қарап қалғысы келмеген Ресей де бұдан кейін «қамшыны басты». Сөйтіп, 2013 жылғы дүниежүзілік қысқы Универсиаданы және 2014 жылғы қысқы Олимпиаданы және 2018 жылғы футболдан әлем чемпиона­тына «ауыз салды». Қарап тұрсақ, бұлар­дың қай-қайсысы болмасын, бізден үлгі алып отырғанына көз жеткіземіз.

Ал негізінде 1986 жылдан бері ұйым­дас­тырылып келе жатқан қысқы Азия ойын­дары бұған дейін «Сарықұрлықтың» үш-ақ мемлекетінде өткізіліп келген. Атап айтқанда, 25 жылда алты рет өткізілген құр­лық додасы Жапония, Қытай және Оңтүстік Корея сынды елдерге ғана сеніп тапсырылатын. Яғни мұндай дүбірлі дода­ны өткізуге Азияның алпауыттарының ғана шамасы жететін. Осы үрдісті жаңа ғасырға нық сеніммен қадам басқан Қазақстан бұзып, бұған дейін әлемдік саясатта, ға­лам­дық экономикада өзіндік орны бар дер­жавалар мойнына алып келген маңыз­ды істі абыроймен атқарып шықты. Бұл Азияның олимпиадалық кеңесінің ғана берген батасы емес, «Сарықұрлықты» ме­кен­деген барлық мемлекеттердің Қазақ­станға шүбәсіз сенгендігі мен қазақ елінің әлеуетін күмәнсіз мойындағаны еді.

Ашылу салтанатына әлем тамсанды

Ақ Азиаданың ашылу салтанатының өзі – бір тақырып. 30 қаңтар күні кешкісін елордамыздың «Астана-Арена» стадио­нын­да шымылдығы түрілген Ақ Азиаданың ашылу салтанаты сол сәтте-ақ бүкіл әлемге таралды. Салт атты 24 сарбаз ежелгі сақ киіміндегі жауынгерлердің қолынан Ақ Азиада алауын қабылдап, одан соңалау сахнаға орнатылған қазандықта тұтатыл­ғанда стадиондағы көрермендердің де, теледидарға телміргендердің де орында­ры­нан тік тұрып, қол соққандарын көрген­біз.

VІІ қысқы Азия ойындары «Астана-Арена» стадионында Қазақстан Республи­касының Президенті Нұрсұлтан Назарбаев­тың қатысуымен ашылды. Дүбірлі доданың ашылу салтанатына Қазақстанның арнайы шақыртуымен Қырғыз Республикасы Президенті Роза Отынбаева, Әбу-Дабидің тақ мұрагері, шейх Мұхаммед бен Заид Әл-Нахаян, Азия олимпиадалық кеңесінің (АОК) президенті шейх Ахмад әл-Фахад әл-Сабах және Халықаралық олимпиада комитетінің президенті Жак Рогге келіп қатысты. Мұның өзі әлгі тұлғалардың қазақ еліне деген ілтипаты екені анық. Елбасы Нұрсұлтан Әбішұлы Ақ Азиаданың ресми ашылғанын жариялаған сәтте:

– Олимпиадалық ойындар бүгінде ел мен халықтар арасындағы достықтың алтын арқауына айналды. Байырғы байтақ мекенде бізді Азиада рухы жақындастыра түседі деп сенемін. Ойындардың ұраны – «Мақсаты бірдің – рухы бір». Спортта ше­кара жоқ, ол халықтарды бауырластырады. Біз жаңа ғана Азия олимпиадалық кеңесі туының көтеріліп, спорт саңлақтары мен төрешілердің ант беру рәсіміне куә болдық. Мен дүбірлі додада әділдік үстем болып, хас жүйріктің бәйгеден келуін тілеймін. Қазақ жеріндегі Азиаданың ізгілік алауы достықтың мәңгі жалауына айналсын», – деп атап өтті.

Үш сағаттай уақытқа созылған ашылу салтанатында театрландырылған үлкен шоу-қойылым басынан аяғына дейін қазақ халқының сақ дәуірінен бастау алатын ықылым заманғы тарихынан сыр шертуге арналды. Көпшілікке таңдай қаққызған шоу ұлттық нақышта өтті. Шараның режиссері Алексей Сеченовтің айтуынша, Азиаданың ашылу салтанатына деп, бұрын-соңды еш жерде пайдаланылмаған арнайы трюктер, жетік әдістер, арнайы эффектілер ойлап табылған көрінеді. Қалай болған күнде де, биік мақсатты қазақ халқының ұмтылысы сәтті шықты. Бас-аяғы үш сағатқа созылған салтанатты шараны 40 бейнекамера түсіріп тұрды. 30 мың адамдық «Астана-Арена» стадионынан көрермендерге 27 мың орын бөлінді. Қалған 3000-ына декорация ор­на­тылды. Жалпы, әлемді аузына қаратқан режиссерлердің өзі Астанада өткен Ақ Азиа­даның ашылу салтанатына таңдайла­рын қақты.

Азиададан қалған ареналар

Сонымен, абыроймен Ақ Азиада ойын­дарын да шығарып салдық. Эстафета таяқ­шасын Жапонияның Саппоро қаласына ұстаттық. Есесіне, естелікке рекордтар мен ел игілігіне пайдаланып отырған арена­лар­ды алып қалдық.

Жалпы, Астана мен Алматы қалаларын­да өткен дүбірлі додада біздің спортшылар барлығы 70 медаль жеңіп алды. Еншімізде – 32 алтын, 21 күміс, 17 қола. Азияның ал­­пауыт­тарын шаңға көмдік. Тіпті екі ре­корд жаңарттық. Бұған дейін қысқы Азия ойындарында осынша алтын алған ешбір ел жоқ. Осыдан 25 жыл бұрын Саппорода өткен І қысқы Азия ойындарында Жапония 29 алтын еншілеген еді. Қазақстан спорт­шылары ширек ғасыр бойы қаймағы бұ­зыл­май тұрған осы рекордты жаңартып, 32 алтынға қол жеткізді. Сондай-ақ барлық медаль саны бойынша 70 жүлдемен жаңа рекорд тіркеді. 2003 жылы Аомориде өткен V қысқы Азия ойындарында Жапония 67 (24+23+20) медаль иеленген екен. Бұдан бөлек, Елордадағы «Алау» спорт ке­ше­нінде Азияның тоғыз рекорды жаңар­тыл­ды.

Ал Ақ Азиададан мұраға қалған арена­ларға келсек, Алматыдағы шаңғымен тұғырдан секіру кешені мен Талғардағы шаңғышылар мен биатлоншыларға арна­лып­ салынған стадион спортшылардың да, көрерменнің де көңілінен шықты. Фрис­тайл­шылар сынға түскен Табаған спорттық-сауықтыру кешеніне қызықпаған шетелдік маман жоқ. Шымбұлақ тау шаңғысы база­сы­на да қызығып, Алатаудың баурайын­дағы спорт кешенінен шыға алмай қалған қонақтарымыз болды. «Медеу» мұзайды­нын, Балуан Шолақ атындағы спорт сара­йын қайта құрылымдаудан өткізіп, құлпыр­тып қойдық. Ал Астанадағы спорттық кешендер туралы әңгіме қозғаудың өзі артық. Бір ауыз сын айтудың өзі – ұят.

Иә, Азиада өтті. Бірақ «шығарып сал­дық, бітті», екен деп, қол қусырып қарап отыр­ған жоқпыз. Мұраға қалған ареналар­да Әлем кубогы кезеңдерін өткізудеміз. Бір жылдың ішінде Шаңғымен тұғырдан секіру және конькимен жүгіру додаларын қабыл­дадық. Жаңа жылдан кейін допты хоккей­ден әлем чемпионатын өткізбекпіз. Келесі жылы биатлоннан да Әлем кубогының ке­зеңі қазақ жерінде өтуі мүмкін. 2013 жылы шаңғымен спорттық бағдарлаудан да дүниежүзілік біріншілікті өткізу жоспарда бар. Шынтуайтына келгенде, осының барлығы Ақ Азиаданы абыроймен атқар­ған­дығымыздың арқасы. Егер «Сарықұр­лық» додасын жоғары дәрежеде өткізбе­сек, халықаралық федерациялар қазақ еліне Әлем кубогы кезеңдерін сеніп тапсы­рар ма еді?! Тіпті 2017 жылғы қысқы Уни­вер­сиада ойындарын өткізу мәртебесін жеңіп алғанымыздың өзі – Ақ Азиаданың жемісті еңбегінің нәтижесі. Қазақ елінің қаншалықты қарымды екенін байқаған Италияның Трентиносы біздің жанымызда жеңіске жетудің мүмкін еместігін білгеннен кейін өз кандидатураларын алып тастаған жоқ па?! Ал Дүниежүзілік студенттер спорты федерациясының президенті Клод Гальен мырза «сіздер тек Универсиаданы ғана емес, Олимпиада ойындарын да абыроймен өткізе аласыздар» деп бекер айтты дейсіз бе?! Ендеше, бүкіл Қазақстан халқын бір атаның балаларындай біріктір­ген Ақ Азиада додасы елімізге зор жеңіс әкелді деп айтуға толық негіз бар. Жақын болашақта Олимпиада ойындарын да қабылдаймыз деген сенім бар. Неге сен­бес­ке?!.